Gabinet Numizmatyczny - Inwentaryzacja

Zabytkowy park maszynowy

Pamiętając o swojej historii, Mennica Polska zachowała w doskonałym stanie stare maszyny mennicze, które są obecnie prezentowane jako obiekty muzealne.

Maszyna monetarna – prasa kolanowa znajdująca się u zbiegu ulic Żelaznej i Grzybowskiej, została zakupiona  przez Mennicę Państwową w 1939 r. w Fabryce Grimal we Francji.

W okresie międzywojennym Mennica Polska zakupiła maszynę redukcyjną (wyprodukowaną pod koniec XIX wieku we Francji w firmie Jananvier Brechot). Maszynę eksploatowano do końca lat 60-tych, obecnie można ją obejrzeć w budynku „Aurum” przy ul. Waliców 11.

Prasa kolanowo-suwowa z XIX w. (dar Mennicy Wiedeńskiej), wykonana wg. projektu D. Uhlhorna, to tzw. model mały (najmniejszy z czterech budowanych w XIX w). Prasa została dostosowana do krążków o średnicy 20mm. Jej możliwości produkcyjne wynoszą 60–70 egzemplarzy na minutę. Prasę można ją obejrzeć w budynku „Aurum” obok Gabinetu Numizmatycznego – uruchamiana jest tylko na specjalne okazje, w tym podczas Nocy Muzeów.

Mechanizacja Mennictwa

Najstarsza metoda produkcji monet polegała na ich ręcznym biciu – uderzaniu młotem w górny stempel, pod którym znajdował się krążek leżący na stemplu dolnym. Tę technologię wykorzystywano do ok. 1550 roku. Następnie w ruch poszły pierwsze prasy śrubowe i walcowe. W trzeciej fazie ewolucji mennictwa, czyli od 1787 roku, zaczęto stosować prasę napędzaną maszyną parową.

Kamieniem milowym w historii mennictwa były innowacje wprowadzone przez złotników południowoniemieckich i szwajcarskich około 1550 roku. Do produkcji monet zastosowali oni prasę śrubową oraz walcarkę. Jak wyglądał taki proces produkcyjny? Dwa walce tłoczyły blachę, jednocześnie wyciskając na jej powierzchni wypukłe wzory. Prasa walcowa była powszechnie wykorzystywana w Austrii, Niemczech, Hiszpanii, Włoszech i Szwecji, a pod koniec XVI wieku – również w Polsce. Prasę śrubową zaczęto natomiast stosować w XVII wieku we Francji i Anglii.

Kolejną innowacją była prasa balansowa, wynaleziona przez francuskiego medaliera Mikołaja Briota. Balansowy kołowrót zapewniał jednolite, silne uderzenia w krążek górnego tłoka, poruszanego wrzecionowatą śrubą, zaopatrzoną w podwójne ramię zamachowe. Jednak w XVIII wieku prym wciąż wiodła technologia z wykorzystaniem prasy śrubowej.

Kolejne unowocześnienie mechanicznej techniki menniczej przyszło wraz z rozpowszechnieniem się nowych źródeł energii. W 1786 r. pochodzący z Birmingham Matthew Boulton po raz pierwszy wykorzystał do napędu prasy menniczej maszynę parową. W XX wieku zaczęto do tego celu używać prasy elektrycznej.

Obecnie do bicia monet (również w Mennicy Polskiej) wykorzystuje się nowoczesne automatyczne prasy monetarne produkowane przez najlepszych światowych producentów – niemieckie firmy Schuler i Graebener.

Ekspozycja stała

Kolekcja zgromadzona w Gabinecie Numizmatycznym jest drugą co do wielkości stałą ekspozycją numizmatyczną w Warszawie. Prezentuje ona historię i dorobek produkcyjny Mennicy Polskiej od momentu jej założenia w 1766 r. W zebranych zbiorach znalazły się m.in. monety z okresu stanisławowskiego, Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego.

Ekspozycja czasowa

Zgromadzone przez Mennicę Polską zbiory liczą ponad 70 tys. monet, numizmatów, medali i innych wyrobów medalierskich. Na stałej ekspozycji prezentowana jest jedynie niewielka ich część. W związku z tym kilka razy do roku organizujemy dla Państwa wystawy czasowe, w czasie których można obejrzeć pozostałe zbiory naszej bogatej kolekcji, które na co dzień nie są dostępne dla zwiedzających.

Kino Gabinetu Numizmatycznego

Mennica Polska jest jedynym producentem monet obiegowych w Polsce. Proces bicia monet na zlecenie Narodowego Banku Polskiego jest tajny. Wiążą się z tym liczne obwarowania. W Gabinecie Numizmatycznym uchylamy jednak rąbka tajemnicy – wybrane fragmenty procesu produkcyjnego monet obiegowych mogą obejrzeć Państwo odwiedzając nasze kino. Natomiast najmłodszych gości zapraszamy na seans filmu eukacyjnego „Historia pieniądza”.

Medal 1000-lecie Chrześcijaństwa w Polsce

Medal zamówiony w 1966 r. w Mennicy Państwowej przez Polonię amerykańską. Władze PRL wydały zgodę na jego wykonanie pod warunkiem, że cały nakład trafi do Stanów Zjednoczonych. Z emisją medalu wiąże się niezwykła historia. Wacław Kowalik, autor projektu, przedstawił Mieszka I z twarzą podobną do Józefa Piłsudskiego. Dla uniknięcia ewentualnych nieprzyjemności za ten polityczny żart, projekt medalu przypisano emigrantowi Wincentemu Gawronowi.

„Konferencja Dyrektorów Mennic”

„KONFERENCJA DYREKTORÓW MENNIC” („MINT DIRECTORS CONFERENCE”)

„Konferencja Dyrektorów Mennic” (organizacja mennic uprawnionych do bicia narodowej monety) zawiązana została z inicjatywy mennic europejskich w 1962 r. na spotkaniu w Lozannie. Podczas konferencji założycielskiej uczestniczyły mennice z Austrii, Belgii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Holandii, Norwegii, Szwajcarii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. W następnych latach chęć uczestnictwa zgłosiły kolejne mennice, również spoza Europy. Aktualnie spotkania odbywają się co dwa lata w różnych krajach członkowskich. W trakcie XV edycji Konferencji w Waszyngtonie w 1990 roku w poczet stałych członków przyjęta została Mennica Państwowa w Warszawie.

W 1992 roku w Madrycie po raz pierwszy podczas konferencji został zorganizowany konkurs na najlepszą monetę wybitą przez mennice członkowskie. W 1996 r. Mennica Państwowa była gospodarzem "XIX Konferencji Dyrektorów Mennic". Z tej okazji wybita została pamiątkowa plakietka ozdobiona bursztynem (projekt Roberta Kotowicza).

Konstytucja 1791 roku

„KONSTYTUCJA 3 MAJA” – medal z portretem Stanisława Augusta Poniatowskiego, upamiętniający uchwalenie w 1791 roku „Ustawy Rządowej”, zwanej powszechnie Konstytucją 3 Maja. To pierwsza w Polsce i druga po amerykańskiej konstytucja na świecie. Medal powstał z inicjatywy dwóch obywateli Amsterdamu – Gülchera i Müldera, którzy za pośrednictwem Piotra Blanka, bankiera warszawskiego, wysłali królowi egzemplarz bity w złocie wraz z listem wyrażającym uznanie.

Kopernik w numizmatyce

Upamiętnianie postaci Kopernika w medalierstwie nastąpiło dwa stulecia później w stosunku do innych dziedzin sztuk plastycznych, takich jak grafika czy malarstwo. Inspiracją  medalierów były przeważnie stare ryciny i dzieła malarskie. Najstarszym medalem z wizerunkiem Mikołaja Kopernika jest medal cynowy z ok. 1730 roku, którego autorem jest niemiecki mincerz Chrystian Wermuth. W Polsce pierwszy medal
ku czci wielkiego astronoma wybity został ok. 1830 roku z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie. Projekt W. Oleszczyńskiego, udoskonalony przez medaliera Mennicy Warszawskiej J. Meinerta, przedstawia miniaturę pomnika Mikołaja Kopernika sprzed Pałacu Staszica. Pierwsza próbna moneta z podobizną wielkiego uczonego to 100-złotówka wykonana w 1925 roku wedle projektu S. Szukalskiego.

Replikę medalu wedle projektu Jana Jerzego Holtzhey’a wybito w Mennicy Państwowej w 1996 roku na podstawie oryginału ze zbiorów Muzeum Sejmu Polskiego.

Postać kobiety na monecie

Pierwsze monety z wizerunkiem kobiety (Ateny) pojawiły się w Grecji ok. VI w. p.n.e.
W renesansie na monetach hiszpańskich, angielskich i szwedzkich powstają  podobizny monarchiń. Od XVIII wieku wizerunki kobiet znaleźć można na monetach rosyjskich, austriackich, francuskich i amerykańskich. Pierwszy wizerunek kobiety na monecie polskiej pojawił się dopiero w okresie międzywojennym. W 1924 roku srebrne monety jedno- i dwuzłotowe wg. projektu T. Breyeraz bito w mennicach za granicą kraju – w Anglii, Francji i USA. Przedstawiały one wizerunek dziewczyny z warkoczem i chustą na głowie.

Kolejną polską monetę z kobiecym wizerunkiem wybito 1928 r. w Mennicy Państwowej. Była to srebrna pięciozłotówka z wizerunkiem Nike, wykonana wedle projektu E. Wittiga.  

Konstytucja 1791 roku

„KONSTYTUCJA 3 MAJA” – medal z portretem Stanisława Augusta Poniatowskiego, upamiętniający uchwalenie w 1791 roku „Ustawy Rządowej”, zwanej powszechnie Konstytucją 3 Maja. To pierwsza w Polsce i druga po amerykańskiej konstytucja na świecie. Medal powstał z inicjatywy dwóch obywateli Amsterdamu – Gülchera i Müldera, którzy za pośrednictwem Piotra Blanka, bankiera warszawskiego, wysłali królowi egzemplarz bity w złocie wraz z listem wyrażającym uznanie.

Kopernik w numizmatyce

Upamiętnianie postaci Kopernika w medalierstwie nastąpiło dwa stulecia później w stosunku do innych dziedzin sztuk plastycznych, takich jak grafika czy malarstwo. Inspiracją  medalierów były przeważnie stare ryciny i dzieła malarskie. Najstarszym medalem z wizerunkiem Mikołaja Kopernika jest medal cynowy z ok. 1730 roku, którego autorem jest niemiecki mincerz Chrystian Wermuth. W Polsce pierwszy medal
ku czci wielkiego astronoma wybity został ok. 1830 roku z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie. Projekt W. Oleszczyńskiego, udoskonalony przez medaliera Mennicy Warszawskiej J. Meinerta, przedstawia miniaturę pomnika Mikołaja Kopernika sprzed Pałacu Staszica. Pierwsza próbna moneta z podobizną wielkiego uczonego to 100-złotówka wykonana w 1925 roku wedle projektu S. Szukalskiego.

Replikę medalu wedle projektu Jana Jerzego Holtzhey’a wybito w Mennicy Państwowej w 1996 roku na podstawie oryginału ze zbiorów Muzeum Sejmu Polskiego.

Postać kobiety na monecie

Pierwsze monety z wizerunkiem kobiety (Ateny) pojawiły się w Grecji ok. VI w. p.n.e.
W renesansie na monetach hiszpańskich, angielskich i szwedzkich powstają  podobizny monarchiń. Od XVIII wieku wizerunki kobiet znaleźć można na monetach rosyjskich, austriackich, francuskich i amerykańskich. Pierwszy wizerunek kobiety na monecie polskiej pojawił się dopiero w okresie międzywojennym. W 1924 roku srebrne monety jedno- i dwuzłotowe wg. projektu T. Breyeraz bito w mennicach za granicą kraju – w Anglii, Francji i USA. Przedstawiały one wizerunek dziewczyny z warkoczem i chustą na głowie.

Kolejną polską monetę z kobiecym wizerunkiem wybito 1928 r. w Mennicy Państwowej. Była to srebrna pięciozłotówka z wizerunkiem Nike, wykonana wedle projektu E. Wittiga.  

Medal 1000-lecie Chrześcijaństwa w Polsce

Medal zamówiony w 1966 r. w Mennicy Państwowej przez Polonię amerykańską. Władze PRL wydały zgodę na jego wykonanie pod warunkiem, że cały nakład trafi do Stanów Zjednoczonych. Z emisją medalu wiąże się niezwykła historia. Wacław Kowalik, autor projektu, przedstawił Mieszka I z twarzą podobną do Józefa Piłsudskiego. Dla uniknięcia ewentualnych nieprzyjemności za ten polityczny żart, projekt medalu przypisano emigrantowi Wincentemu Gawronowi.

„Konferencja Dyrektorów Mennic”

„KONFERENCJA DYREKTORÓW MENNIC” („MINT DIRECTORS CONFERENCE”)

„Konferencja Dyrektorów Mennic” (organizacja mennic uprawnionych do bicia narodowej monety) zawiązana została z inicjatywy mennic europejskich w 1962 r. na spotkaniu w Lozannie. Podczas konferencji założycielskiej uczestniczyły mennice z Austrii, Belgii, Finlandii, Francji, Hiszpanii, Holandii, Norwegii, Szwajcarii, Szwecji i Wielkiej Brytanii. W następnych latach chęć uczestnictwa zgłosiły kolejne mennice, również spoza Europy. Aktualnie spotkania odbywają się co dwa lata w różnych krajach członkowskich. W trakcie XV edycji Konferencji w Waszyngtonie w 1990 roku w poczet stałych członków przyjęta została Mennica Państwowa w Warszawie.

W 1992 roku w Madrycie po raz pierwszy podczas konferencji został zorganizowany konkurs na najlepszą monetę wybitą przez mennice członkowskie. W 1996 r. Mennica Państwowa była gospodarzem "XIX Konferencji Dyrektorów Mennic". Z tej okazji wybita została pamiątkowa plakietka ozdobiona bursztynem (projekt Roberta Kotowicza).