Zdecydowanym liderem wydobycia złota na świecie są Chiny – według danych z 2016 roku opublikowanego przez United States Geological Survey, kopalnie z tej części Azji pozyskują około 455 ton złota rocznie. Nie oznacza to jednak, że chińskie ziemie są bogatsze w złoża złota. W rzeczywistości ten cenny kruszec rozłożony jest mniej więcej równomiernie na terenie całej planety.

W czołówce wydobycia znajdują się zatem państwa o największej powierzchni – im bardziej rozległe tereny, tym więcej kruszcu. A skoro można go znaleźć wszędzie, to wniosek jest prosty – istnieją również złoża złota w Polsce. Jak wygląda jego wydobycie w naszym kraju? Gdzie prosperuje największa kopalnia złota w Polsce? Wyjaśniamy!

Historia złóż złota w Polsce – Polska miodem i złotem płynąca?

Historia polskiego wydobycia złota sięga już czasów starożytnych. Niemiecki geolog Heinrich Quiring wskazał, że pierwszymi poszukiwaczami cennego kruszcu na terenach dzisiejszej Polski byli Kreteńczycy – mieli zbierać złoto z dolnośląskich rzek i strumieni około 2 tysiące lat p.n.e. Quiring przypuszcza również, że między IV a III wiekiem p.n.e., także na terenie dzisiejszego Dolnego Śląska, Celtowie zajmowali się podziemnym wydobyciem. Potwierdzeniem tej teorii są stare szybiki o kształcie charakterystycznym dla Celtów, zlokalizowane w Sowich Górach, a także na terenach Karpacza. Co więcej, wskazuje on, że nazwa Góry Sowie ma być błędnym przekładem celtyckiego słowa „Jilova”, czyli „złoto”.

Kolejne większe wzmianki szacuje się na X wiek naszej ery. Wówczas jego złoża odkryto na terenie dolnośląskiego miasta Złoty Stok, które swoją nazwę zawdzięcza właśnie złotu. Miejscowość przez około 700 lat pełniła rolę polskiego zagłębia wydobycia złota – pozyskano z tamtych ziem ok. 16 ton kruszcu, co w tamtych czasach było bardzo dobrym wynikiem. Z czasem Polska, a szczególnie tereny Dolnego Śląska, były coraz intensywniej eksploatowane i odkrywano kolejne złoża złota, między innymi w Złotoryi, a także poza rejonami obecnego województwa dolnośląskiego – na terenach Karpat oraz Podhala. Największy peak historycznego wydobycia złota w Polsce określa się na okres XII-XIII wieku, z kolei na początku XV wieku znacznie zubożało. Podejrzewa się, że spadek pozyskiwania kruszcu miał związek z wykorzystaniem największych złóż, a także wybuchem wojny trzydziestoletniej.

Dzisiejsze złoża złota w Polsce

Polskie złoto w dalszym ciągu w dużej mierze pochodzi z Dolnego Śląska. Obecnie pozyskuje się je przede wszystkim z terenów Złotoryi, Złotego Stoku, Gór Złotych, Legnickiego Pola czy Lwówka Śląskiego. Jak nietrudno zauważyć, pierwsze dwie miejscowości i pasmo górskie podpowiadają samą nazwą, że to właśnie na ich ziemiach można znaleźć cenny kruszec. Warto jednak zaznaczyć, że większość tych rejonów to miejsca ubogie w złoża złota – zostało ono w większości wydobyte wieki temu. Przez długi czas tamtejsze kopalnie nie cieszyły się zainteresowaniem, jednak wraz z rozwojem technologii pozyskiwanie mniejszych złóż zaczęło być opłacalne. Geolodzy wskazują przy tym, że w dorzeczach dolnośląskich rzek Izery, Bobru oraz Kwisy wciąż może występować ok. 350 ton złota.

Istotne pod względem poziomu pozyskania złota są również tereny monokliny przedsudeckiej. W latach 1992-1997 w obszarze Polkowice-Sieroszowice odkryto stosunkowo duże złoża cennego kruszcu zlokalizowanego przede wszystkim w piaskowcu, spągowej części łupku miedzionośnego oraz – w mniejszym stopniu – w skałach węglanowych.

Co więcej, w 2015. roku spółka Sudeckie Kopalnie Surowców Mineralnych wystąpiła do Ministerstwa Środowiska z wnioskiem o wydanie koncesji na poszukiwanie złota w dolnośląskiej wsi Mikołajowice (leżącej pod Legnicą). Ogromną rolę w odkryciu tamtejszych złóż złota w Polsce odegrali geolodzy Andrzej Wojciechowski i Sławomir Juzak. Już w 2016 roku spółka otrzymała koncesję i rozpoczęła wstępne prace. W 2018 roku zostały wydrążone rozpoznawcze otwory wiertnicze, dzięki którym możliwe było pobranie i zbadanie próbek. Rok później do Ministerstwa Środowiska wpłynął wniosek o zatwierdzenie dokumentacji Mikołajewskich złóż złota, który zaakceptowano w 2020 roku. Zasobność złoża wynosi według geologów 2,05-15,77 g na metr kwadratowy i ma przynieść ok. tony czystego złota i 5 tysięcy ton w rudzie.

Kopalnie złota w Polsce

Obecnie nie ma w Polsce prosperującej kopalni samego złota. Jego dzisiejsze pozyskiwanie jest, ujmując kolokwialnie, skutkiem ubocznym wydobycia miedzi oraz srebra i szacuje się je na około promil całego światowego otrzymywania złota. Największym polskim koncernem zajmującym się produkcją cennego kruszcu, będącego jednocześnie dostawcą Mennicy Polskiej, jest Kombinat Górniczo-Hutniczy Miedzi. W 2019 roku KGHM wyprodukował 3,2 tony złota, czyli około 103,7 tysięcy uncji trojańskich. Więcej na temat działalności KGHM opowiedzieliśmy w artykule Etyczne złoto – uczciwie, ekologicznie i z Polski.

Funkcjonujące przed laty osobne kopalnie złota w Polsce są dziś atrakcjami turystycznymi; to Kopalnia Złota „Aurelia” w Złotoryi oraz Kopalnia Złota w Złotym Stoku.

Kopalnia Złota „Aurelia” w Złotoryi – historia

„Aurelia” została wykuta pod górą św. Mikołaja, dokładne lata jej powstania oraz historia prosperowania nie są jednak znane – tak jak konkretna data zakończenia prac poszukiwawczych. Wiadomo natomiast, że w okolicach 1660 roku wykuto jedną ze sztolni celem pozyskiwania miedzi, z kolei część szybów pochodzi z XX. wieku. W 1973 roku Kopalnia Złota w Złotoryi zaczęła funkcjonować jako obiekt turystyczny. 5 lat później odkryto 28-metrowy pionowy Szyb Karola, a w roku 2000 jego dodatkowe boczne korytarze, które nie zostały jednak zbadane. W dalszym ciągu kopalnia jest penetrowana celem odkrycia kolejnych zasypanych części.

Kopalnia Złota w Złotym Stoku – historia

Kopalnia Złota w Złotym Stoku mieści się na terenach, na których pierwsze prace prowadzono już wspomniane wcześniej 2000 lat p.n.e. Z kolei oficjalne zapisy dotyczące wydobycia złota pochodzą z 1273 roku. Tak bogata historia zaowocowała wydrążeniem ponad 300. kilometrów sztolni, chodników oraz szybów – i to na 21. poziomach. Co więcej, w XVI. wieku w Złotym Stoku funkcjonowało 200 kopalni, których efekty pracy stanowiły ok. 8% produkcji złota w Europie.

Przez kolejne lata dochodziło jednak do licznych tragedii i katastrof górniczych, między innymi w wyniku nadmiernego nastawienia udziałowców na zyski. Dochodziły do nich pożary, epidemie oraz wojna trzydziestoletnia, a wszystko to sprawiło, że górnictwo złota na terenie kopalni złotoryjskich upadło w okolicach 1650 roku. Zostało wznowione w 1848. roku w wyniku opracowania bardziej ekonomicznej metody produkcji złota.

Kolejne istotne zapiski dotyczące funkcjonowania Kopalni Złota w Złotym Stoku pochodzą z okresu po II Wojnie Światowej. Wróciła w ręce Polaków w nienaruszonym stanie, a prace górnicze zostały ponownie reaktywowane; już w 1948. roku szukano kolejnych złóż złota. Jednak w 1962 roku Kopalnia Złota w Złotym Stoku została odgórnie i z nieznanych przyczyn zamknięta. 35 lat później, za sprawą ówczesnego burmistrza miasta Wiktoria Lubienieckiego, rozpoczęło się przygotowywanie części korytarzy do ruchu turystycznego. W 1996. roku została oficjalnie uruchomiona Podziemna Trasa Turystyczna „Kopalnia Złota”. Od tego czasu obiekt w Złotoryi wciąż udostępnia nowe sztolnie i oferuje liczne atrakcje, takie jak Płukanie Złota.