Złoto budzi pożądanie, fascynuje, zachwyca. Z tego względu od wieków cieszy się niesłabnącym zainteresowaniem, zarówno wśród miłośników biżuterii, jak i inwestorów, upatrujących w nim bezpiecznego zabezpieczenia finansowego w czasach ekonomicznych zawirowań. Jak powstało złoto? Jakie wydarzenia wpływają na jego występowanie? Jakie jest pochodzenie tego kruszcu?

Związek złota ze wszechświatem

Według naukowców pracujących w Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics, pojawienie się na świecie złota, związane jest ze zderzeniem dwóch gwiazd neutronowych. Według zespołu naukowców, kierowanych przez Edo Bergera, do zderzenia gwiazd neutronowych dochodzi niezwykle rzadko – raz na 10 tys. lat, gdyż powstają one po wybuchu supernowych.  W następstwie zderzenia, w przestrzeń kosmiczną wyrzucone zostają ogromne ilości materii. Ową materię tworzą różnego rodzaju metale ciężkie, w tym m. in. złoto. Zdaniem zespołu naukowców z Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics pojedyncze zderzenie gwiazd neutronowych prowadzi do powstania złota o masie przekraczającej dziesięciokrotność masy Księżyca. Mając na uwadze liczbę zderzeń do jakich doszło od początku wszechświata, naukowcy wnioskują, że całe złoto obecne we Wszechświecie powstało w efekcie kosmicznych eksplozji.

Tę dość zaskakującą teorię oparto na wynikach dokładnej analizy krótkiego rozbłysku promieniowania gamma, które na początku czerwca 2013 roku zarejestrowano w, należącym do NASA, obserwatorium Swift. Rozbłysk GRB 130603B, gdyż tak został nazwany, trwał niespełna 2/10 sekundy i miał miejsce 3,9 miliarda lat świetlnych od Ziemi.

Wpływ trzęsień ziemi na żyły złota

Nie mniej interesujące badania przeprowadzili australijscy naukowcy, którzy badali wpływ trzęsień ziemi na powstawanie złota. Niewątpliwie taka teoria tłumaczy, skąd się bierze złoto w ziemi. Wyniki ich badań udowadniają, że trzęsienia ziemi są odpowiedzialne za 80% światowych złóż złota. Cenny kruszec powstaje na głębokości 5-30 kilometrów pod powierzchnią ziemi w procesie waporyzacji, czyli błyskawicznego odparowania.

Australijscy naukowcy udowodnili, że ciśnienie bogatej w minerały wody przepływającej przez skalne szczeliny w następstwie trzęsienia  ziemi rośnie znacznie szybciej niż dotychczas sądzono.  Zgromadzony w skałach płyn, znajdując niespodziewanie nową drogę ucieczki, gwałtownie się rozpręża, a zawarte w nim minerały osadzają się na skałach.

Najwięksi producenci złota na świecie

Bez względu na to, skąd się wzięło złoto, konieczne jest jego wydobycie i właściwe przetworzenie. Złoto wydobywa obecnie ponad 90 krajów, jednak 20 z nich odpowiada za 75% produkcji. Do najbardziej liczących się na świecie producentów złota produkujących przynajmniej 100 ton rocznie (dane za rok 2015) zaliczają się:

§  Chiny (490 ton)

Pozycję lidera Chiny dzierżą od 2007 roku. Dynamika wzrostu wydobycia jest niezwykle imponująca, gdyż na przestrzeni ostatnich lat wydobycie zwiększyło się ponad dwukrotnie. Chiny, nie dość, że są największym na świecie producentem złota, to mają największy popyt na ten kruszec. Państwo Środka odpowiada za około 10 % światowego popytu na złoto.

§  Australia (300 ton)

Złoto w Australii wydobywane jest na terenie całego kraju, jednak wiodącą rolę odgrywają regiony zachodnie, odpowiedzialne za 2/3 wydobycia. Złoto stanowi tym samym jeden z najważniejszych towarów eksportowych Australii.

§  Rosja (242 tony)

Ogromne zasoby surowców naturalnych Rosji pozwalają jej na utrzymywanie od lat czołowych pozycji nie tylko w dziedzinie produkcji złota, ale również wielu innych metali. Strategicznym obszarem z punktu widzenia wydobycia jest dalekowschodnia część kraju, a w szczególności Syberia.

§  Stany Zjednoczone (200 ton)

USA to kolejny kraj, który każdego roku wydobywa minimum 200 ton złota rocznie. Wynik imponujący, jednak nie tak bardzo jak wielkość i wartość złota przechowywanego w słynnym Forcie Knox. Ponad 8 tysięcy ton królewskiego metalu warte jest ok. 140 mld dolarów.

§  Peru (150 ton)

Peru to kraj, w którym wydobywa się wiele metali, w tym przede wszystkim miedź, cynk, srebro oraz złoto. Wydobyciem zajmują się przede wszystkim profesjonalne kopalnie, jednak powszechne jest również nielegalne wydobywanie złota, które w dużej mierze skutkuje znacznym zanieczyszczeniem lokalnych wód rtęcią.

§  Kanada (150 ton)

Kanada w czołówce największych na świecie producentów szlachetnego kruszcu utrzymuje się od lat. Aktualne wydobycie nie jest jednak tak imponujące, jak na przełomie XIX i XX wieku, za czasów gorączki złota nad rzeką Klondike w północnej części Gór Skalistych.

§  Republika Południowej Afryki (140 ton)

Dziesięć lat temu RPA była największym producentem złota. Dziś zadowala się miejscem poza podium. Powodem takiego stanu rzeczy są w głównej mierze stopniowo wyczerpujące się złoża, rosnące koszty wydobycia, a także liczne strajki i protesty pracownicze.

Polskie zasoby złota

Zasoby złota nad Wisłą niestety nie są tak imponujące jak zasoby wiodących producentów szlachetnego kruszcu. Według szacunków złoża złota w Polsce to ok. 350 ton. Szczególnie złotonośne są Sudety i Karkonosze. Na ślady złota natrafiono również w Tatrach oraz Górach Świętokrzyskich. Czy w Polsce zapanuje prawdziwa gorączka złota? Póki co zainteresowanie wydobyciem jest nieznaczne, zatem prawdopodobieństwo realizacji takiego scenariusza jest  także raczej znikome.

Topienie złota

Przetworzenie złota, jest nie mniej kłopotliwe od jego wydobycia. Wymaga odpowiednich narzędzi oraz temperatury. Do stopienia złota potrzeba bowiem 1 200°C (w przypadku srebra jest to 1 000°C, zaś platyny 1 775°C). Konieczne są również tygle, wykonane z grafitu lub lanego żelaza, które wraz z pokrywą umieszcza się w piecu. Zdecydowanie najcenniejsze jest czyste złoto (24 karaty), jednak bardzo często do celów jubilerskich tworzone są stopy czystego złota z innymi metalami. Działanie takie prowadzi do zmiany temperatury topnienia, twardości, plastyczności, a nawet koloru złota. Jakie barwy, poza żółtą, może przybierać złoto?

• Różową (stop zawierający pallad i cynk);
• Białą (stop zawierający pallad lub nikiel);
• Czerwoną (stop zawierający miedź);
• Niebieską (stop zawierający żelazo);
• Fioletową (stop zawierający aluminium).